Kniepijn? Het ontstaan van knieblessures

Knieklachten komen in Nederland voor ongeveer 860.000 keer voor bij de sporters. Dit neemt 19% in beslag van alle sportblessures die in het jaar 2012 zijn gerapporteerd en komt overweg met 39 knieblessures per 100.000 uren sport. Door deze cijfers met andere cijfers te vergelijken zien wij dat in 2012 knieblessures op nummer één stonden vergeleken met andere sportblessures.

Van de sporters die bij een knieblessure (para)medische behandeling nodig hadden ging grotendeels naar de fysiotherapeut (circa 210.000). Van deze sporters had de kwart in het verleden dezelfde blessure opgelopen. Door de toenemende (recreatie) sporters, stijgt de aantal knieblessures ook. Hierdoor is het van belang om meer aandacht te schenken voor de preventie en behandeling van knieblessures.

Welke typen knieblessures komen vaak voor bij kniepijn?

Het ontstaan van de typen knieblessures kan men voor het overzicht in 2 groepen delen, namelijk de plotseling ontstane pijn in de knie en de geleidelijk ontstane pijn in de knie. Bij de plotselinge knieblessures zien wij dat het vooral verstuikingen/verdraaiingen/bandletsels zijn. Bij de geleidelijke ontstane knieblessures komen overbelastingblessures het meest voor (zie figuur 4). In dit artikel zullen wij het hebben over de klachten die het meest voorkomen.

Anatomie en fysiologie van de knie.

Voordat wij dieper ingaan op de mogelijke blessures zijn wij genoodzaakt om eerst de anatomie en fysiologie van de knie te bespreken en te verduidelijken. De knie wordt gevormd door vier verschillende botdelen: Het bovenbeen (femur), het scheenbeen (tibia), het kuitbeen (fibula) en de knieschijf (patella). Het kuitbeen maakt zoals op de afbeelding te zien is (figuur 1) niet direct deel uit van het kniegewricht, maar is betrokken door de belangrijke aanhechting van verschillende spieren en ligamenten. De knie is een gewricht dat kan buigen (140 graden) en (over)strekken (5 graden overstrekken), in gebogen stand kan de knie ook draaien (exorotatie 45 graden en endorotatie 15 graden).

Doordat het bovenbeen een ronde vorm heeft en het onderbeen een vlakke vorm hebben ze onderling weinig contactpunten en missen ze dus veel stabiliteit (zie figuur 2). Om de gemiste stabiliteit op te vangen heeft de knie twee stabiliteit systemen, namelijk de passieve- en de actieve stabilisatoren. De “passieve” stabiliteit wordt gecreëerd door de meniscus, gewrichtskapsel, talrijke ligamenten en de kruisbanden (zie figuur 1).

De meniscus heeft een halvemaan vorm en verdeelt de druk in de knie. De kruisbanden zorgen ervoor dat het bovenbeen ten opzichte van het onderbeen niet naar voor en achter kan verschuiven buiten de fysiologische mogelijkheden. Letsel aan de voorste kruisband komt het vaakst voor. De knieschijf heeft als belangrijke functie het dienen als hefboom voor de strekspieren (quadriceps). De actieve stabiliteit wordt gecreëerd door de spieren rondom de knie (zie figuur 3).

Wat te doen bij een traumatische kniepijn?

In de acute fase moet een fractuur of een ernstige band- of meniscus letsel worden uitgesloten of aangetoond. Om een mogelijke fractuur te ontdekken of uit te sluiten na een trauma is er een cluster ontwikkeld die hiermee kan helpen. Indien één van deze regels een ja is, dan is een röntgenfoto geïndiceerd. Deze cluster wordt de Ottawa knee rules genoemd en bestaat uit meerdere regels:

• De persoon is ouder dan 55 jaar.
• Pijn ter hoogte van de knieschijf.
•  Pijn ter hoogte van de kuitbeenkop (fibulakop).
• Onmogelijk om de knie in 90 graden buiging (flexie) te brengen.
• Onmogelijk om gewicht te dragen tijdens 4 stappen (2 stappen op elk been).

Algemene benadering bij pijn in de knie.

Om dit artikel overzichtelijk te houden zal ik ingaan op een algemene benadering van de behandelmogelijkheden bij de klachten die aangegeven zijn in figuur 4 (zie boven in het artikel). Als eerste is het verstandig om bij bovenstaande sportblessures als volgt te handelen. Het toepassen van rust, ijs, compressie en hoog leggen van de knie. Deze regels worden ook wel samengevat in het ezelsbruggetje RICE. RICE staat voor Rust, IJS, Compressie en Elevation. Door de knie te koelen en hoog te leggen verminder je zowel de pijn als de zwelling.

De blessure in de knie zal met de tijd mee herstellen volgens een bepaalde methodiek. Als eerst treedt er een ontstekingsfase (zie figuur 5) op (duurt 0 tot 3 dagen) gekenmerkt door de primaire reactie op weefselbeschadiging met symptomen als roodheid, zwelling, temperatuurstijging en pijn. Gedurende deze periode is het belangrijk om de RICE regel toe te passen en indien mogelijk onbelast de knie te bewegen.

Na de ontstekingsfase (deze fases overlappen elkaar, het is niet de één en dan de andere (zie figuur 5) start de proliferatiefase (4 tot 10 dagen) waarin nieuw bindweefsel wordt gevormd. In deze fase is het belangrijk om weer belast te bewegen op een lage intensiteit (oefeningen met twee benen uitvoeren in plaats van één). Dit om de gevormde weefsel de juiste prikkels toe te dienen, zodat het weefsel op de juiste manier kan herstellen. Denk hierbij aan fietsen op een lage weerstand of krachttraining met een gewicht dat ligt is en je meer op herhalingen focust. Hierbij is het ook nog belangrijk om de RICE regel toe te passen na een training.

Aan het einde van de proliferatiefase start de vroege remodelleringsfase (10 tot 21 dagen) en de late remodelleringsfase (na 3 tot 6 weken/ één jaar), waarin de sterkte van het bindweefsel toeneemt overeenkomstig de op het bindweefsel uitgeoefende krachten. Hierbij kan men door middel van kracht- en conditie training de belastbaarheid van de knie verhogen. En aan het einde van de remodelleringsfase kan je weer focussen op andere aspecten, bijvoorbeeld snelheid, maximale kracht, lenigheid en plyometrie. Dit

is natuurlijk afhankelijk van de soort sport die je wilt beoefenen. Het is belangrijk om altijd de belasting aan de belastbaarheid van de knie aan te passen en te luisteren naar het lichaam. Om zodoende het balans tussen belasting en belastbaarheid weer te herstellen. Daarnaast is het verstandig om te kijken naar de factoren die de klachten kunnen verergeren en deze te verminderen.

Hoe kan je kniepijn voorkomen?

Om kniepijn te voorkomen is het belangrijk om bepaalde regels te hanteren. Hieronder benoem ik ze.

• Een goede warming up: Een warming up van ongeveer 10 minuten waarbij de hartslag merkbaar stijgt is een goede start. Door de warming up wordt jouw lichaam op tempratuur gebracht en wordt het neurologische systeem geactiveerd en het lichaam wordt voorbereid op de juiste functie. Ook wordt zuurstoftransport gemakkelijker, hierdoor kan je effectiever en efficiënter worden in de fysieke prestaties. Een bijkomende voordeel is dat het cardiorespiratoir systeem de tijd heeft om zich aan te passen aan de vraag naar zuurstof. De geleidelijke opwarming van het lichaam vermindert de kans op beschadiging van weefsel. Statisch stretchen voordat je een prestatie gaat leveren is niet verstandig, omdat direct na het stretchen de prestaties afneemt.
• Krachttraining: Krachttraining kan de kans op blessures sterk verminderen. Denk hierbij aan het trainen van de heup- en voetspieren om knieblessures te voorkomen.
• Overgewicht: Overgewicht kan de kans op blessures sterk beïnvloeden. Bij elke stap, sprong of beweging die je maakt komt er gewicht op je knie. Bij overgewicht is de belasting op je knie constant hoog en de kans op blessures groter.
• Techniek: Zorg voor de juiste techniek bij het uitvoeren van jouw sport. Door de juiste techniek kan je onnodige compressie/wrijving voorkomen en kan je energielekken minimaliseren. Dit draagt bij aan het voorkomen van een blessure.
• Juiste uitrusting: De juiste spullen voor de juiste sport. Draag spullen die comfortabel zitten en niet belemmerend aanvoelen. Schoenen met veel ruimte erin kunnen speling veroorzaken en hierdoor jouw kans op blessure vergroten.
• Cooling down: Een juiste cooling down is onmisbaar na het sporten. Een cooling down van 5 a 10 minuten is voldoende. Tijdens de cooling down daalt de bloeddruk geleidelijk en worden de geproduceerde afvalstoffen gemakkelijker afgevoerd. Dit zorgt voor een betere herstel van het lichaam.